نقش اسلام در خودشناسی ملی تاجیکان و اقوام ایرانی

در تکوین زبان فارسی دری، زبان کلاسیک مردم تاجیک و فارسی‌زبانان در سرزمین بخارا یا شرق ایران‌زمین تاریخی، سهم علمای عرب‌‌نژاد مسلمان بسیار زیاد است؛ زیرا آن‌ها با همدستی دانشمندان ایرانی‌نژاد از بین زبان‌های فارسی میانه، لهجة پارسی دری را برگزیده و در غنی کردن ذخیرة لغوی و ارتقای مقام و منزلت این زبان کوشش‌های بسیاری به خرج دادند که از این زبان در علم زبان‌شناسی با اصطلاح «فارسی نو» یاد می‌شود. نگارنده معتقد است که ترجمه و تفسیر قرآن و به‌جا آوردن مراسم و عبادات دینی به زبان پارسی دری و دیگر زبان‌های غیرعربی توانسته است به گسترش همه‌جانبة شرع محمدی در دیگر ممالک شرق و غرب مساعدت کند؛ از‌همین‌رو، این سیاست در سرزمین تاجیکان نیز مورد استفاده قرار گرفت. از سوی دیگر، ورود اسلام و آیین باعدالت دین مبین اسلام بود که نا‌برابری و بی‌عدالتی را در جامعة آن روز ایران‌زمین از بین برد و به مردم عامی و زحمت‌کش حق مالکیت و آزادی داد؛ بنابراین، اجداد تاجیکان و دیگر مردمان ایرانی‌نژاد از دل و جان اسلام را پذیرفتند. نگارنده در پایان به این نتیجه رسیده است که دین اسلام در تکوین تمدن خلق تاجیک و خودشناسی ملی و تأسیس دولت‌های پرقدرت تاجیکان و اقوام ایرانی خدمت ارزنده‌ای را به‌جا آورده که نمونۀ آن تشکیل دولت سامانی و به‌وجود آوردن زبان فارسی نو است.